Gmach Rady Powiatowej i Powiatowej Kasy Oszczędności oraz budynek Restauracji Teofila Wysogląda

Trakt lwowsko-wiedeński od momentu jego wytyczenia stanowił w Wadowicach główną oś komunikacyjną. W XIX oraz na początku XX w. rozwój przestrzenny miasta następował zgodnie z jego przebiegiem na linii zachód-wschód. W kolejnych dziesięcioleciach wzdłuż tej drogi stawiano najważniejsze budynki użyteczności publicznej.

Gmach dawnej Rady Powiatowej i Powiatowej Kasy Oszczędności

Widocznym symbolem koniunktury budowlanej w latach 90. XIX w. w Wadowicach był gmach Rady Powiatowej i Powiatowej Kasy Oszczędności (1896 r.), który do dzisiaj stanowi jedną z pereł architektonicznych miasta. Budynek wykonano według planów krakowskiego architekta Ignacego S. Sowińskiego (1858-1917). Na przełomie XIX i XX w. w jednym ze skrzydeł budynku działała Powiatowa Kasa Oszczędności. Była ona pierwszą powiatową instytucją tego typu w Galicji (1873 r.) i zajmowała się udzielaniem kredytów oraz prowadzeniem lokat. Prowadziła także regionalną filię Banku Krajowego z siedzibą we Lwowie. Przed wybuchem I wojny światowej w tym budynku mieściła się również siedziba Pierwszej Drużyny Skautowej im. S. Żołkiewskiego, w której aktywnie działał Józef Herzog (1902-1983) oraz Wincenty Bogdanowski (1894-1982). Józef Herzog był żołnierzem Legionów Polskich (od 1915 r.), a następnie 56 pułku piechoty armii austriackiej (od 1917 r.). Po zakończeniu walk o granice II Rzeczypospolitej służył w Wojsku Polskim. W okresie PRL zainicjował pod Wawelem tajny Związek Legionistów Polskich. Wincenty Bogdanowski jako uczeń wadowickiego gimnazjum pełnił funkcje zastępowego w Pierwszej Wadowickiej Drużynie Skautowej. W latach późniejszych był wiceprezydentem miasta Krakowa i działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego.

Restauracja, hotel i kinoteatr Teofila Wysogląda

Naprzeciwko Kasy wzniesiono budynek stacji poczty konnej (1805 r.), a po jego późniejszej przebudowie (1900 r.) działała w nim restauracja T. Wysogląda. Na jego tyłach powstała Czytelnia Urzędnicza czyli Kasyno Urzędnicze (Miejskie). W styczniu 1915 r. goszczono tutaj Józefa Piłsudskiego, który przejeżdżał przez Wadowice z legionistami. „U Wysogląda” odbywały się okolicznościowe imprezy jak „bale studenckie” (studniówki) lub wystawiano sztuki teatralne. W czasie I wojny światowej chciano w Wadowicach utworzyć choćby namiastkę „normalności”, dlatego na przełomie 1915 i 1916 r. w restauracji zaczął działać kinoteatr. W repertuarze znalazły się m.in. filmy: „Quo vadis” (1915 r.), „Aleksander” (1916 r.), „Matyl” (1917 r.), „Ostatnie dni Pompei” (1917 r.) i „Kleopatra”(1917 r.). Stałym bywalcem Czytelni Urzędniczej był profesor i dyrektor wadowickiego gimnazjum Jan Doroziński (1862-1942). Tam też namiętnie grywał w szachy. W 1908 r. wygrał (jako jedyny) w Krakowie partię z późniejszym amerykańskim mistrzem szachowym Frankiem Marshallem.