W tym tygodniu wraz z #WadowicePoDworsku odkryjemy historię dna Jeziora Mucharskiego. Czy wiesz, że istniał tu kiedyś zbór ariański?
Zapewne ok. XVII w. w Mucharzu powstał budynek zwany Czartakiem pełniący funkcję strażnicy granicznej. Jego nazwę zaczerpnięto z miejscowego dialektu, która oznacza lepiankę, strażnicę lub budę z desek. Przypuszcza się, że posiadał on murowane obwarowania. Według lokalnych podań przez pewien czas mieścił się w nim zbór ariański. Od XVIII w. budynek służył za zajazd dworski, karczmę, a później jako przytułek dla fornali i włóczęgów. Na początku XX w. był już bardzo zrujnowany. Decyzję o jego wyburzeniu podjął niemiecki okupant w 1941 r., a kamień z rozbiórki posłużył do usypania nasypu kolejowego pomiędzy stacją kolejową w Mucharzu, a tamtejszą fabryką bomb.
Konstrukcja Czartaku była wykonana z kamienia łamanego, a jego okna i drzwi z ciosanego. Pierwotnie był on wzniesiony jako budynek parterowy na planie litery „T” z przybudówkami po stronie dłuższego boku. Na jego osi znajdowało się wejście, które prowadziło przez wysoką półkolistą niszę. Elewacje boczne tego obiektu posiadały półkoliste bramy z przedsionkami. Całość nakrywał dwuspadowy dach ozdobiony schodkowymi szczytami umieszczonymi nad trzema bramami.
Prawdopodobnie Czartak ulokowany był na równinie na lewym brzegu rzeki Skawy. W pobliżu nieistniejącej stacji kolejowej w Mucharzu, przy skrzyżowaniu dawnej przeprawy przez rzekę z dawnym szlakiem drogowym. Obecnie teren na którym wznosił się Czartak znajduje się na dnie Jeziora Mucharskiego.
Nazwa tego miejsca stała się inspiracją dla działającej w l. 1922-1928, regionalistycznej grupy artystycznej, którą w Wadowicach założył Emil Zegadłowicz. Program jej działań łączył w sobie mistycyzm religijny z miłością do przyrody i pochwałą prostego życia. Charakteryzował się też niechętnym stosunkiem do współczesnej cywilizacji. Do grupy należeli m.in.: E. Kozikowski, J. N. Miller, T. Szantroch, J. Brzostowska, Z. Kossak-Szczucka, J. Wiktor oraz kilku wybitnych artystów-plastyków, jak J. Fałat, W. Weiss, Z. Pronaszko, J. Hrynkowski.
Fot. Mucharz. Ruiny zboru ariańskiego. Widok ogólny ruin; 1918 – 1939; Ilustrowany Kurier Codzienny; Narodowe Archiwum Cyfrowe, www.nac.gov.pl oraz Mucharz, Czartak, przed 1918, Muzeum Miejskie w Wadowicach