Proces Wandy Krahelskiej-Dobrodzickiej

Wśród najsłynniejszych rozpraw sądowych jakie odbyły się w wadowickim Sądzie Obwodowym epoki galicyjskiej był proces Wandy Krahelskiej-Dobrodzickiej (ur. W 1886 r.), członkini podległej Józefowi Piłsudskiemu Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Krahelska w sierpniu 1906 r. dokonała przy ulicy Natolińskiej w Warszawie spektakularnego, lecz nieudanego, zamachu bombowego na znienawidzonego przez Polaków rosyjskiego Gubernatora Wojskowego Warszawy – generała Jerzego Antonowicza Skałłona. Po ataku, Wanda Krahelska ukrywała się w należącym do Austro-Węgier Krakowie. Latem 1907 r. została schwytana, na wyraźną interwencję Rosjan, przez austriacką policję. Wcześniej jednak weszła w związek małżeński z artystą Adamem Dobrodzickim z Wadowic. Małżeństwo miało charakter pragmatyczny, bowiem Krahelska tym sposobem przejęła obywatelstwo męża: z Rosjanki stała się Austriaczką. Po uwięzieniu Krahelskiej niemożliwym stało się dokonanie jej ekstradycji do Rosji. Proces musiał odbyć się w granicach państwa austro-węgierskiego. Wybór padł na galicyjskie Wadowice. Posiedzenie sądu trwało dwa dni, 17 i 18 lutego 1908 r. Polscy przysięgli uniewinnili Krahelską od zarzucanych jej czynów. Na uwolnioną polską bohaterkę przez gmachem sądu czekały tłumy mieszkańców miasta oraz gapiów specjalnie przybyłych na tę okoliczność do Wadowic. Specjalnie na tę okoliczność przez gmachem postawiono prowizoryczną drewnianą bramę triumfalną, przez którą przeniesiono Krahelską opuszczającą budynek sądowy.

Po procesie w Wadowicach Wanda Krahelska rozpoczęła studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, później studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a od 1911 r. kształciła się we Florenckiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1908 r. poślubiła działacza PPS i bliskiego współpracownika Piłsudskiego – Tytusa Filipowicza, z którym była w związku małżeńskim do 1932 r.

Piękny epizod Krahelska zapisała również podczas drugiej wojny światowej, kiedy to we wrześniu 1942 r. wraz z pisarką Zofią Kossak-Szucką założyła Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom (Żegota). Jego członkowie pomagali Żydom w gettach oraz poza nimi. Za swoją nieskazitelną i bohaterską postawę w ratowaniu Żydów w 1967 r. została odznaczona Medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Zamarła w Warszawie w lutym 1968 r.