W tym tygodniu #WadowiceNaWeekend zapraszają nas do odszukania Śladów Niepodległości w Gminie Wadowice. Na terenie Ziemi Wadowickiej znajdziemy wiele miejsc, które upamiętniają wydarzenia związane z odzyskaniem przez Polskę niepodległości oraz zaangażowaniem miejscowej ludności w czyn niepodległościowy. Postanowiliśmy wybrać kilka z nich i połączyć je w jeden szlak samochodowy o długość 23 km. Trasa rozpoczyna się i kończy w Wadowicach. Życzymy udanej wycieczki! Mapę Śladami Niepodległości po Gminie Wadowice, które ułatwi odwiedzenie zaproponowanych przez nas miejsc można pobrać online ze strony Informacji Turystycznej w Wadowicach- https://www.it.wadowice.pl/zdjecia/a/252/ladami-niepodleglosci.pdf
Fot. Odsłonięcie Pomnika Poległych żołnierzy 12 pp (11 XI 1928 r.) przed koszarami przy ul. Lwowskiej. Pomnik został wzniesiony za zasługi bojowe pułku i dla uczczenia pamięci żołnierzy. Fotografia ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Wadowicach.
Wybrane miejsca związane z odzyskaniem przez Polskę niepodległości oraz zaangażowaniem miejscowej ludności w czyn niepodległościowy:
GPS 49.88343, 19.49283 Rynek wadowicki (pl. Jana Pawła II) – w czasie I wojny światowej miejsce wielu ważnych wydarzeń m.in. przejazd J. Piłsudskiego z brygada Legionów Polskich (LP) przez miasto wraz z defilada i przeglądem wojsk (I 1915 r.). Na fasadzie Bazyliki Ofiarowania NMP znajduje się tablica pamiątkowa na cześć żołnierzy 12 pułku piechoty (pp). Obok kościoła jest dom dawniej należący do S. Kurowskiego (1840-1889) powstańca styczniowego, członka Rady Miejskiej i zastępcy burmistrza, który został pochowany na cmentarzu parafialnym.
GPS 49.88373, 19.48978 Dawne Gimnazjum im. M. Wadowity – powstało w 2 poł. XIX w., zarówno jego absolwenci, jak i profesorowie brali czynny udział w I wojnie światowej walcząc o wyzwolenie ojczyzny jako żołnierze pułków c.k. armii albo jako członkowie brygad LP m.in. gen. W. Czuma, F. Pukło, J. Heriadin, W. Kilinski. W czasie wojny budynek pełnił funkcje szpitala wojennego.
GPS 49.87929, 19.48845 Klasztor Karmelitów Bosych – powstały pod koniec XIX w., a jednym z inicjatorów jego budowy był św. R. Kalinowski. W czasie I wojny światowej przeznaczono klasztor na szpital wojenny. Na „Górce” we wrześniu 1914 r. odbyła się uroczysta przysięga 700. członków drużyn sokolich, którzy następnie wymaszerowali do Bochni, aby dołączyć do II Brygady LP. W przedsionku klasztornego kościoła znajduje się tablica ufundowana przez gen. J. Bijaka w 1924 r. poświęcona poległym żołnierzom 56 i 57 pp c.k. armii.
GPS 49.87547, 19.49216 Dom Wincentego Bałysa – w tym budynku żył i tworzył wadowicki artysta rzeźbiarz. Urodził się w Tomicach. Studiował na ASP w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej zorganizował grupę konspiracyjna – komórkę organizacji "Orzeł Biały". Na początku listopada 1939 r. grupa została zdekonspirowana a jej członkowie aresztowani i rozstrzelani.
GPS 49.87818, 19.49686 Cmentarz parafialny - spoczywają na nim uczestnicy walk wyzwoleńczych. Znajdują się tu tez groby powstańców, legionistów, żołnierzy POW i różnych formacji wojskowych. Są groby działaczy niepodległościowych, uczestników I i II wojny światowej, wojen polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, a także żołnierzy i cywilów poległych w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r.
GPS 49.88062, 19.49936 Koszary wojskowe – budynek koszar piechoty i sąsiadujące z nim koszary kawalerii powstały w czasach austriackich. Od l. 20-tych XIX w. w mieście stacjonował 56 pp c.k. armii, składający się głównie z ludności Zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, brał on udział w walkach podczas I wojny światowej na froncie wschodnim jak i na froncie włoskim (na wzgórzu Pustki ok. Gorlic jest cmentarz wojenny, na którym znajduje się mogiła poświęcona poległym żołnierzom tego pułku). Po wojnie obiekt został zajęty przez 12 PP Ziemi Wadowickiej i nadano mu imię B. Joselewicza (1764-1809). Przed budynkiem Pomnik Poległych żołnierzy 12 pp odsłonięty 11 XI 1928 r., a wzniesiony za zasługi bojowe pułku i dla uczczenia pamięci żołnierzy. Na fasadzie koszar jest tablica pamiątkowa poświęcona 12 pp.
GPS 49.88231, 19.49518 Restauracja i kinoteatr Teofila Wysogląda – w styczniu 1915 r. w lokalu gościł J. Piłsudski, który wraz z brygada Legionów udawał się na odpoczynek do Ket. Na jego cześć wydano raut w Kasynie Urzędniczym, podczas którego przyszły marszałek wpisał się do księgi pamiątkowej.
GPS 49.88247, 19.49517 Gmach Rady Powiatowej i Powiatowej Kasy Oszczędności – siedziba Pierwszej Drużyny Skautowej im. S. Zółkiewskiego, jej członkowie jak J. Herzog czy B. Olbrycht przystąpili do LP i wzięli udział w walkach o wolność Ojczyzny.
GPS 49.88585, 19.49437 Dawny budynek Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" – przed wybuchem I wojny światowej przy „Sokole” zaczęły powstawać drużyny strzeleckie. Członkowie tych drużyn przystąpili później do walki o wolność Polski w szeregach LP. Naprzeciwko budynku stoi pomnik nauczyciela ku pamięci męczeńskiej śmierci pedagogów zamordowanych w obozach zagłady.
GPS 49.89058, 19.49055 Dawny wojskowy szpital epidemiczny – wybudowany w XIX w. jako szpital epidemiczny, który w czasie I wojny światowej pełnił funkcje szpitala wojennego. Na jego zapleczu założono obóz jeniecki, najpierw umieszczono tam żołnierzy z armii carskiej, a w czasie walk o granice Polski znaleźli się tam Ukraińcy z Zachodniej Ukrainy. Z racji liczby rannych jeńców na terenie obozu powstał osobny szpital.
GPS 49.89480, 19.49280 Cmentarz Narodów – cmentarz wojskowy założony na potrzeby epidemicznego szpitala wojskowego. Do wybuchu I wojny światowej spoczęło na nim ok. 1.500 żołnierzy wielonarodowej monarchii habsburskiej. W latach Wielkiej Wojny (1914-1918) spoczęło na nim co najmniej 1.200 osób zmarłych od odniesionych ran lub epidemicznych chorób. W latach walk o granice Odrodzonej Rzeczpospolitej (1918-1921) pochowano tu ponad 2.100 żołnierzy bolszewickich, Litwinów oraz Ukraińców. W latach 30-stych XX w. skomasowano groby tworząc zbiorowe mogiły. Po II wojnie światowej pochowano tutaj również żołnierzy sowieckich i niemieckich. Na cmentarzu znajduje się również pomnik F. Suknarowskiego i tablica pamiątkowa dedykowana radzieckim żołnierzom poległym w styczniu 1945 r.
GPS 49.89715, 19.49290 Cmentarz żydowski (kirkut) - Izraelicka Gmina Wyznaniowa w Wadowicach założyła cmentarz w 1882 r. W okresie I wojny światowej pochowano na nim zmarłych żołnierzy wadowickiego garnizonu oraz leczonych w szpitalu wojskowym izraelitów. W czasie okupacji cmentarz był czynny. Grzebano tam również zmarłych w getcie.
CHOCZNIA
GPS 49.87285, 19.45573 Dawna szkoła – w styczniu 1915 r. podczas przemarszu I Brygady LP do Kęt na tzw. leże zimowe (odpoczynek), legioniści zatrzymali się na kilka tygodni w Choczni i zostali rozlokowani po domach miejscowych gospodarzy. Z Choczni udawali się na ćwiczenia, w tym na strzelnice do Wadowic. Komenda legionów mieściła się w budynku szkolnym w Choczni Dolnej (1911 r.), w którym wydawano posiłki. Legionistów wizytował komendant J. Piłsudski wraz z W. Sławkiem i K. Sosnkowskim.
GPS 49.87592, 19.45655 Dawny budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” - w 1920 r. w wyniku nasilenia epidemii czerwonki urządzono w nim prowizoryczny szpital, a czynności pomocnicze przy chorych i zmarłych powierzono jeńcom bolszewickim zgrupowanym w wadowickich koszarach.
GPS 49.86539, 19.47492 Mogiła w Księżym Lesie – żelazny krzyż z tabliczka i trzy symboliczne mogiły upamiętniają tragiczne lata hitlerowskiej okupacji. We wschodniej części lasu, zwanej „księża barcia”, naprzeciw starego poligonu 12 pp. Niemcy rozstrzelali w leśnych jarach, polskich patriotów przetrzymywanych w miejscowych aresztach.
KLECZA DOLNA
GPS 49.87134, 19.52465 Dawna strzelnica w Kleczy Dolnej (przy klasztorze Pallotynów) – wybudowana w celach szkoleniowych dla wadowickiego 56 pp c.k. armii, w czasie wojny wykorzystywana również do szkolenia członków drużyn strzeleckich, które powstały w wyniku militaryzacji Austro-Wegier. Szkoleniowcami młodych rekrutów byli żołnierze pochodzący z tutejszej jednostki wojskowej.
JAROSZOWICE
GPS 49.86266, 19.52009 Wieś Jaroszowice - we wrześniu 1939 r. była miejscem lokalizacji I batalionu 12 PP Ziemi Wadowickiej będącego odwodem dowódcy Armii „Kraków”.
#WadowiceNaWeekend #wycieczka #turystyka #weekendwgórach #Wadowice #jp2 #freetime #slowlife #WincentyBałys #Jaroszowice #Chocznia #KleczaDolna #IwojnaŚwiatowe #IIWojnaŚwiatowa